ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ
ΣΤΟΥΣ ΕΝΟΡΙΑΚΟΥΣ ΙΕΡΟΥΣ ΝΑΟΥΣ
Διονυσίου Ἀνατολικιώτου
δρος φιλοσοφικῆς σχολῆς Ἀθηνῶν,
πτυχιούχου κοινωνικῆς θεολογίας
symbole@mail.com
(Τὸ παρὸν
κείμενο εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα ποὺ προέκυψε πρὸ ἐτῶν κατόπιν συνεργασίας κληρικῶν
ποὺ ὑπηρετοῦν σὲ ἐνοριακοὺς ναούς, μουσικολόγων, ἱεροψαλτῶν, καὶ εἰδικῶν ἐπὶ
τοῦ λειτουργικοῦ τυπικοῦ. ῾Ο ὑπογράφων ὡς ἀρθρογράφος ἀνέλαβε τὴν πιστὴ
μεταφορά του στὴν δημοτικὴ καὶ μὲ τὴν παροῦσα δημοσίευσι ἀποβλέπει στὴν
εὐρύτερη διάδοσί του.)
2. ῾Ο ὄρθρος
τῶν καθημερινῶν ἐπίσης διαφέρει ἀπὸ τὸν ὄρθρο τῶν Κυριακῶν καὶ τῶν ἑορτῶν. Καὶ πάλιν στὸ ῾Ιερατικὸν (ἐκδόσεως ᾿Αποστολικῆς
Διακονίας, σ. 73) ὑπάρχει ἰδιαίτερο κεφάλαιο μὲ τὴν τάξι τοῦ ὄρθρου ποὺ πρέπει
νὰ τηρῆται στὶς καθημερινές.
3. ῾Ο
ἑσπερινὸς καὶ ὁ ὄρθρος τῶν καθημερινῶν τελοῦνται κυρίως ἀπὸ τὴν Παρακλητική, τὸ
δὲ μηναῖο χρησιμοποιεῖται συμπληρωματικῶς, βάσει τῶν διατάξεων τοῦ
τυπικοῦ. ῞Ομως ἂν τύχῃ ἑορτὴ σὲ
καθημερινή, παραλείπεται ἡ Παρακλητική, σύμφωνα μὲ τὶς προβλέψεις τοῦ τυπικοῦ,
καὶ οἱ ἀκολουθίες τελοῦνται μόνον βάσει τοῦ μηναίου.
Στὴν
συνέχεια ἀναφερόμαστε στὶς ἐκτὸς ἑορτῆς καθημερινές.
4. ῾Ο ὄρθρος
τῶν καθημερινῶν δὲν ἔχει καταβασίες· ψάλλονται ὅμως οἱ συνήθεις 4 εἱρμοὶ τοῦ
τελευταίου κανόνος τῆς ἡμέρας (δηλαδὴ οἱ εἱρμοὶ τῆς 3ης, 6ης, 8ης καὶ 9ης
ᾠδῆς). Κάθε εἱρμὸς λέγεται στὴν
προβλεπόμενη ἀπὸ τὸ τυπικὸ θέσι του. Στὴν περίπτωσι αὐτὴ στιχολογοῦμε «Τὴν τιμιωτέραν» στὸν ἦχο τοῦ εἱρμοῦ τῆς
9ης ᾠδῆς.
5. ῾Ο ὄρθρος
τῶν καθημερινῶν συνήθως δὲν ἔχει αἴνους.
Εἶναι ὅμως δυνατὸν σὲ λίγες ἐξαιρέσεις τὸ μηναῖο νὰ ἔχῃ στιχηρὰ αἴνων,
ἀλλὰ χωρὶς δοξολογία μεγάλη.
6. Στὸν ὄρθρο
τῶν καθημερινῶν δὲν ψάλλεται δοξολογία μεγάλη, ἀλλὰ ἀναγινώσκεται ἡ δοξολογία
χῦμα, ἔπειτα τὰ πληρωτικὰ καὶ ἡ εὐχὴ τῆς κεφαλοκλισίας, καὶ μετὰ ἀκολουθοῦν τὰ
ἀπόστιχα τῶν αἴνων.
7. Κατόπιν
λέγεται τὸ «᾿Αγαθὸν τὸ ἐξομολογεῖσθαι», τὸ
τρισάγιον, καὶ τὰ ἀπολυτίκια τῆς ἡμέρας.
᾿Εὰν πρόκειται νὰ τελεσθῇ λειτουργία, αὐτὴ ξεκινᾷ μετὰ τὰ
ἀπολυτίκια.
8. Στὴν
λειτουργία ψάλλονται τὰ συνήθη ἀντίφωνα τῶν καθημερινῶν «᾿Αγαθὸν τὸ ἐξομολογεῖσθαι τῷ Κυρίῳ» κ.λπ. μαζὶ μὲ
τὰ ἐφύμνιά τους, ὅπως ὁρίζεται στὸ ἰσχῦον Τυπικὸν τῆς Μεγάλης ᾿Εκκλησίας (ὑπὸ
Γ. Βιολάκη).
9. Ὅσοι
ψάλλουν στοὺς ἱεροὺς ναοὺς ὀφείλουν νὰ γνωρίζουν τὴν διάκρισι τῶν καθημερινῶν
ἀκολουθιῶν ἀπὸ τὶς Κυριακὲς καὶ τὶς ἑορτές, ὥστε νὰ τηροῦν κάθε φορὰ τὸ ὀρθὸ
τυπικό.
10. ῾Η
Παρακλητικὴ εἶναι τὸ κύριο ὑμνογραφικὸ βιβλίο τῶν τακτικῶν ἀκολουθιῶν τῆς ᾿Εκκλησίας, γι᾿ αὐτὸ καὶ πάντοτε προηγεῖται τοῦ μηναίου, καὶ κατὰ τὶς Κυριακὲς καὶ κατὰ τὶς
καθημερινές. ῾Ως ἱερὸ λειτουργικὸ βιβλίο τὸ ὁποῖο δημιουργήθηκε ἀπὸ ὀνομαστοὺς
ἁγίους (᾿Ιωάννη τὸν Δαμασκηνό, ᾿Ιωσὴφ τὸν ὑμνογράφο, Θεόδωρο τὸν Στουδίτη κ.ἄ.), ἡ
Παρακλητικὴ δὲν πρέπει νὰ ὑποτιμᾶται ἢ νὰ παραγκωνίζεται στὴν πρᾶξι.
11. Οἱ
διάφορες ἱερὲς ἀκολουθίες ποὺ βρίσκονται ἐκτὸς τῶν καθιερωμένων μηναίων ἔχουν
ἐγκριθῆ κυρίως γιὰ τοπικὴ χρῆσι. ῾Ως ἐκ
τούτου δὲν πρέπει νὰ γίνεται ὑπερτοπικὴ χρῆσι καὶ κατάχρησί τους, ὥστε ἐν τέλει
νὰ καταργοῦνται ἡ Παρακλητική, οἱ νηστήσιμες ἡμέρες καὶ οἱ κατανυκτικὲς
ἀκολουθίες τῆς ἑβδομάδος.
12. ᾿Επίσης στοὺς ἱεροὺς ναοὺς δὲν πρέπει κατὰ τὴν
θεία λατρεία νὰ χρησιμοποιοῦνται μὴ ἐγκεκριμένες ἀκολουθίες οὔτε λειτουργικὰ
κείμενα ἀμφιβόλου προελεύσεως καὶ ἐγκυρότητος (ἀπὸ φωτοτυπίες, ἰδιωτικὲς
πρωτοβουλίες καὶ διαδικτυακοὺς τόπους, ἢ ἀπὸ ἀνεπίσημες πηγὲς γενικά).
Οἱ ἱερεῖς καὶ ἐφημέριοι τῶν ἱερῶν ναῶν παρακαλοῦνται
νὰ ἔχουν ὑπόψει τους τὶς ἀνωτέρω ἐπισημάνσεις καὶ νὰ ἐπιβλέπουν γιὰ τὴν τήρησί
τους καὶ γιὰ τὴν πιστὴ ἐφαρμογὴ τοῦ ἐπισήμου Τυπικοῦ τῆς ᾿Εκκλησίας.
«᾿Εκκλησιολόγος», φύλλο 872, Πάτραι 29/06/2024
